جملات جعلی منسوب به کوروش بزرگ

دست هایی که یاری می رسانند مقدس تر از دست هایی هستند که تسبیح میگردانند. کوروش کبیر

ب : دستانی که کمک می کنند پاکترند از دستانی که رو به آسمان دعا می کنند ، کوروش کبیر

1. جمله اصلی به همراه صاحب اصلی :

این جمله از یک وکیل سرشناس آمریکائی به نام Robert Green Ingersoll است و در فرم اصلی خود به این صورت بوده است :

The hands that help are holier than the lips that pray

2. جمله به سرقت رفته :

فرمان دادم بدنم را بدون تابوت و مومیایی به خاک بسپارند تا اجزاء بدنم ذرات خاک ایران را تشکیل دهد ! کوروش کبیر

2. اقتباسی شده از :

الف . این جمله برداشتی از وصیت نامه برتراند راسل است که در نود و هشت سالگی بر اثر بیماری آنفلوآنزا جان سپردند و وصیت کرده بودند خاکسترشان را در کوه های ولز پخش کنند تا تاریخ این کشور شکوهمند گردد .

در ویکیپدیا در همین زمینه میخوانیم :

 

Russell died of influenza on 2 February 1970 at his home, Plas Penrhyn, in Penrhyndeudraeth, Merionethshire, Wales. His body was cremated in Colwyn Bay on 5 February 1970. In accordance with his will there was no religious ceremony; his ashes were scattered over the Welsh mountains later that year

 

ب. فقرتاریخی و بیسوادی سازندگان این جمله دروغین اینگونه بر ملا میشود که در تاریخ مورخین یونانی و رومی می خوانیم که چون الکساندر بزرگ به پاسارگاد می رسد "تابوت کوروش را به همراه تجملات" در آنجا می بیند،

پس اینکه "کوروش بدون تابوت و مومیایی دفن شد تا پیکرش خاک ایران شود"  چیزی "کمتر" از یک "ناآگاهی بزرگ" نیست و کوروش نه تنها پس از شکست در جنگ و کشته شدن و انتقالش به ایران در تابوت گذاشته شده بلکه کتیبه ای بر فراز پاسارگاد و تابوت وی وجود داشته که بر آن نوشته شده بوده :

"ای رهگذر من کوروش هستم ، به این قبر رشک مبر"

یعنی نه تنها فرمان نداده اجزای بدنش را در خاکهای ایران بگسترانند بلکه دلنگران پس از مرگش هم بوده و به رهگذران با حال ضعف و نزار پیشنهاد میکرده که با دستگاه تابوت و قبر و جواهراتش کاری نداشته باشند.

3. جمله به سرقت رفته :

ایستاده بمیرید بهتر است تا بر روی زانو هایتان زندگی کنید. کوروش بزرگ

3. جمله اصلی به همراه صاحب اصلی :

این جمله از Dolores Ibárruri یکی از شخصیتهای سیاسی اسپانیا در قرن 20 است و در اصل بدین صورت بوده :

 Better to die standing up than to live kneeling down !

4.  جمله به سرقت رفته :

دشوارترین قدم همان قدم اول است. کوروش کبیر 

4. جمله اصلی به همراه صاحب اصلی :

این جمله از کنفسیوس است و در یک روایت چنین بوده است :

A journey of a thousand miles begins with a single step

یا

A journey of a thousand miles begins with a single step. by Confucius

در یک روایت دیگر یک اصطلاح آمریکایی/انگلیسی است :

The first step is (always) the hardest

5. جمله به سرقت رفته :

 سخت کوشی هرگز کسی را نکشته است،نگرانی از ان است که انسان را از بین می برد. کوروش بزرگ

5. جمله اصلی به همراه صاحب اصلی :

این جمله را Ronald Reagan رئیس جمهور معروف آمریکا در 22 آپریل 1987 گفته است و در اصل بدین صورت بوده است :

It's true hard work never killed anybody, but I figure, why take the chance

6. جمله به سرقت رفته :

 اگر همان کاری را انجام دهید که انجام می دادید همان نتیجه ای را می گیرید که همیشه می گرفتید. کوروش بزرگ

6. جمله به همراه صاحب اصلی :

این جمله از Anthony Robbins نویسنده آمریکائی است و در اصل بدین صورت بوده است :

 If you do what you've always done, you'll get what you've always gotten

7. جمله به سرقت رفته :

 تنها راهی که به شکست می انجامد تلاش نکردن است.  کوروش بزرگ 

7. جمله به همراه صاحب اصلی :

این جمله از شطرنج باز شهیر Garry Kasparov است و در اصل بدین صورت بوده است :

I think our chances are not looking great today but the only way to fail for me is just not to try

8. جمله به سرقت رفته :    

اگر میخواهید دشمنان خود را تنبیه کنید به دوستان خود محبت کنید.کوروش کبیر

8. جمله و صاحب اصلی :

سعدی جمله ای دارد بدین مضمون :

«دل دوستان آزردن مراد دشمنان برآوردن است .»

جمله اول تغییری در جمله سعدی است .

9. جمله به سرقت رفته :

خداوندا ... یا به قدرت بیکرانت دستانم را توانا گردان یا دلم را از آرزوهای دست نیافتنی خالی کن. کوروش کبیر 

9. جمله و صاحب اصلی :

ظاهراً این جمله از جمله معروفی که وبلاگهای فارسی آنرا به شکسپیر نسبت داده اند برداشت شده است :

«یا به اندازه آرزوهایت تلاش کن ، یا به اندازه تلاشت آرزو»[انتساب این جمله به William Shakespeare محل تردید است.]

10. جمله به سرقت رفته :    

انسان همان می شود که اغلب به آن فکر می کند کوروش کبیر

10. جمله و صاحب اصلی :

این جمله  ازرساله "As a Man Thinketh" اثر James Allen برداشت شده است و در اصل چنین بوده است :

A man is literally what he thinks

این گزاره از آلن مشابه هایی نیز دارد ؛ از جمله :

"You become what you think about

Earl Nightingale

"A man's life is what his thoughts make of it"
Emperor Marcus Aurelius

"A man is what he thinks about all day long"

Ralph Waldo Emerson

"If thou canst believe, all things are possible to him that believeth"

Bible, Mark 9:23

11. جمله به سرقت رفته :

مردم اغلب بی انصاف ٬بی منطق و خود محورند٬ولی آنان را ببخش .

اگر مهربان باشی تو را به داشتن انگیزه های پنهان متهم می کنند ٬ولی مهربان باش .

اگر موفق باشی دوستان دروغین ودشمنان حقیقی خواهی یافت٬ولی موفق باش.

اگر شریف ودرستکار باشی فریبت می دهند ٬ولی شریف و درستکار باش .

آنچه را در طول سالیان سال بنا نهاده ای شاید یک شبه ویران کنند ٬ولی سازنده باش .
اگر به شادمانی و آرامش دست یابی حسادت می کنند ٬ولی شادمان باش .

نیکی های درونت را فراموش می کنند ٬ولی نیکوکار باش .

بهترین های خود را به دنیا ببخش حتی اگر هیچ گاه کافی نباشد.

و در نهایت می بینی هر آنچه هست همواره میان تو و خداوند است نه میان تو و مردم.

کوروش کبیر

11. جمله به همراه صاحب اصلی :

این جملات به دکتر شریعتی و مادر ترزا Mother Teresa نیز منتسب شده ولی در اصل متعلق به فردی به نام کنت کیت Kent M. Keith  است که در ١٩ سالگی زمانی که دانشجوی هاروارد بود آن را سروده است.این شعر برای اولین بار توسط انجمن دانشجویی هاروارد منتشر گردید.

12.جمله به سرقت رفته :

من یک زن ایرانی هستم، از نواده کوروش بزرگ، همان فرمانروایی که بیان داشت که نمی خواهد بر مردمی حکومت کند که او را نمی خواهند. شیرین عبادی

12. جمله به همراه صاحب اصلی :

خانم شیرین عبادی مدعی شده اند که این مسئله که " نمی خواهم بر مردمی حکومت کنم که مرا نمی خواهند" توسط کوروش کویر بیان شده است ولی صاحب اصلی این جمله نه کوروش که خود شیرین عبادی است !

13.جمله به سرقت رفته :

به جای لعنت فرستادن بر تاریکی شمعی بیفروزید. کوروش کبیر

13. جمله به همراه صاحب اصلی :

این جمله به کنفوسیوس و همینطور یک دیپلمات آمریکائی به نام Eleanor Roosevelt نسبت داده شده است و چنین بوده است :

It is better to light one small candle than to curse the darkness

14. جمله دروغین :

امپراتور یونان به کورش بزرگ گفت : ما برای شرف می جنگیم و شما برای ثروت.
کورش بزرگ جواب داد: هر کس برای نداشته هایش می جنگد.

14. بررسی :

این گفتگو میان "کوروش و امپراطور یونان" ، "کوروش و امپراطور روم" و گاهی تحت عنوان "نامه هیتلر به ناپلئون" ؛ بوفور در فضای سایبر پارسی زبان یاد شده است .
در حالی که یونان باستانی از نبرد تروا تا آغاز شکوه جمهوری روم هیچگاه یک امپراطور نداشته است و اگر منظور از "امپراطور یونان" الکساندر باشد میان زادروز او (356 ق.م) تا مرگ کوروش 174 سال فاصله و میان مرگ کوروش (530 ق.م) تا زادروز نخستین امپراطوران روم (63 ق.م) 467 سال فاصله و میان مرگ نپلئون (1822) تا زادروز هیتلر (1889) ، 67 سال فاصله است !

لازم به یادآوری است که بحث با چنین درونمایه اخلاقی یک مقدار جزئی میان " کرزوس و سولون " بوده است منتها ذکری از شرف کوروش نیست !

15. جمله به سرقت رفته :

هفت راز خوشبختی از کوروش بزرگ : متنفر نباش , عصبانی نشو , ساده زندگی کن کم توقع باش , همیشه لبخند بزن , زیاد ببخش یه دوست خوب داشته باش !

15. جمله و صاحب اصلی :

" خشم را با مهربانی فرو بنشانیم، بدی را با خوبی، آزار را با بخشش و دروغ را با راستی. «آئین بودائی» "

متن کامل استوانه حقوق بشر کوروش!

1. .............................................................................................. [ بنا کرد ] (؟)

2. ............................................................................................. گوشه ی جهان.

3. .......................................... ناشایستی شگرف بر سروری [1]↓ کشورش چیره شده بود [2]↓

4. ............................................. (فرمود تا به زور) باج گندم و دهش رمه بر آنان بنهند [3]↓

5. (پرستشگاهی) همانند اَسنگیل Esangila [ بنا کر]د ... از برای او ur و دیگر جای های مقدس

6. با آیین هایی نه در خور ایشان، آیین پیش کشی قربانی ای نهاد که (پیش از آن) نبود. هر روز به گونه ای گستاخانه و خوار کننده سخن می گفت، و نیز با بدکرداری از بهر خوار کردن (خدایان)[4]↓

7. بردن نذورات را (به پرستشگاه ها) برانداخت. [ او (همچنین) در آیین ها (به گونه هایی ناروا) دست برد. اندوه و ناشادمانی ] را به (= در) شهرهای مقدس بپیوست. او پرستش مردوک Marduk پادشاه خدایان را از دل خویش بشست.

8. کسی که همواره به شهر وی (= شهر مردوک = بابل Bābilion) تباهکاری روا می داشت (و) هر روز [ به آزردن (آن) سرزمین دست (می یازید)، مردمانش ] را با یوغی بی آرام به نابودی می کشانید، همه ی آن ها را.

9. از شکوه های ایشان انلیل Enlil خدایان (= سرور خدایان = مردوک) سخت به خشم آمد. [ جای های مقدس رها شدند و یادنمای (آن) پرستشگاه ها (= آثار) به فراموشی سپرده شد ]. دیگر خدایان باشنده در میان ایشان (نیز) پرستشگاه های خویش را ترک کردند.

10. در (برابر) خشم وی (= مردوک) او (= نبونئید Nabūna'id) آنان (= پیکره های خدایان) را به بابل فرا برد. لیک مردوک، [ آن بلند پایه که آهنگ جنگ کرده بود ]، از بهر همه ی باشندگان روی زمین که جای های زندگیشان ویرانه گشته بود،

11. و (از بهر) مردم سرزمین های سومر Šumer و اکد Akkadî که (بسان) [ کالبد ] مردگان (بیجان) گشته بودند، او (= مردوک) از روی اراده و خواست خویش روی به سوی آنان باز گردانید و بر آنان رحمت آورد و آنان را ببخشود.

12. (مردوک) در میان همه ی سرزمین ها، به جستجو و کاوش پرداخت، به جستن شاهی دادگر،[5]↓ آنگونه که خواسته ی وی (= مردوک) باشد، ‌شاهی که (برای در پذیرفتن او) دستان او به دست خویش گرفت.[6]↓

13. او (= مردوک) کورش، پادشاه شهر انشان Anšan را به نام بخواند (برای آشکار کردن دعوت وی) و او را به نام بخواند (از بهر) پادشاهی بر همه ی جهان.

13. او (= مردوک) سرزمین گوتیان Qutî و تمامی سپاهیان مندَ Manda (= مادها)، [7]↓ را به فرمانبرداری از او (= کورش) واداشت.[8]↓ او (مردوک) - (واداشت تا) - مردم، سیاه سران،[9]↓ به دست کورش شکست داده شوند.

14. (در حالی که) او (= کورش) با راستی و داد پیوسته آنان را شبانی می کرد،‌ خدای بزرگ، نگاهبان مردم خویش، با شادی به کردارهای نیک و دل (پر از) داد او ( = کورش) نگریست.

15. (پس) او را فرمود که به سوی شهر وی، بابل، پیش رود. (مردوک) او (= کورش) را برانگیخت تا راه بابل را در سپرد (و خود) همانند دوست و همراهی در کنار وی همواره گام برداشت.

16. (در حالی که) سپاهیان بی شمار او [10]↓ که همانند (قطره های) آب یک رود به شمارش درنمی آمدند،[11]↓ پوشیده در ساز و برگ جنگ،[12]↓ در کنار وی گام برمی داشتند.

17. او (= مردوک) بی هیچ کارزاری وی (= کورش) را به شهر خویش، بابل، فرا برد. (مردوک) بابل را از هر بدبختی برهانید (و) نبونئید را - پادشاهی که وی (= مردوک) را پرستش نمی کرد - به دست او (= کورش) سپرد.[13]↓

18. همه ی مردم بابل،‌ همگی (مردم) سومر و اکد، (همه ی) شاهزادگان و فرمانروایان [14]↓ به وی (= کورش) نماز بردند و بر دو پای او بوسه دادند (و) از پادشاهی اش شادمان گردیده، چهره ها درخشان کردند.

19. سروری که به یاری وی خدایان ِ(؟) در خطر مرگ (قرار گرفته) زندگی دوباره یافتند و از گزند و آسیب رها شدند، (و) همه ی خدایان (؟) به شادی او را همی ستودند و نامش را گرامی داشتند.

20. من، کورش، پادشاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشه ی جهان،

21. پسر کمبوجه، شاه بزرگ، شاه (شهر) انشان، نوه ی [15]↓ کورش، شاه بزرگ، شاه (شهر) انشان، نبیره ی چیش پیش، شاه بزرگ، شاه (شهر) انشان،

22. از تخمه ی پادشاهی ای جاودانه، آن که پادشاهیش را خداوند [16]↓ (= مردوک) و نبو Nabû دوست می دارند و از بهر شادی دل خویش پادشاهی او را خواهانند.

آنگاه که من (= کورش)‌ آشتی خواهان به بابل اندر شدم،[17]↓

23. با شادی و شادمانی در کاخ شهریاری خویش، اورنگ سروری خویش بنهادم، مردوک، سرور بزرگ، مهر دل گشاده ام را که د[وستدار ] بابل است به خواست خود به [ خویشتن گروانید ] (پس) هر روز پیوسته در پرستش او کوشیدم.[18]↓

24. (و آنگاه که) سربازان بسیار [19]↓ من دوستانه اندر بابل گام برمی داشتند، من نگذاشتم کسی (در جایی) در تمامی سرزمین های سومر و اکد ترساننده باشد.

25. من (شهر) بابل و همه ی (دیگر) شهرهای مقدس را در فراوانی نعمت پاس داشتم. درماندگان باشنده در بابل را که (نبونئید) ایشان را به رغم خواست خدایان یوغی [20]↓ داده بود (؟) نه در خور ایشان،

26. درماندگی هاشان را چاره کردم و ایشان را از بیگاری برهانیدم.[21]↓

مردوک، خدای بزرگ از کردارهای من شاد شد و

27. (آنگاه) مرا، کورش، پادشاهی که پرستنده ی وی است و کمبوجیه، فرزند ِزاده شده ی من و همگی سپاهیانم را

28. با بزرگواری، افزونی داد و ما به شادمانی، در آشتی تمام، کردارهایمان به چشم او زیبا جلوه کرد و والاترین پایه ی [22]↓ [ خدائیش ] را ستودیم. به فرمان او (= مردوک) همه ی شاهان بر اورنگ شاهی برنشسته

29. و همگی (شاهان) جهان [23]↓ از زبرین دریا (= دریای مدیترانه) تا زیرین دریا (= دریای پارس)، (همه ی) باشندگان سرزمین های دور دست، همه ی شاهان آموری شاهان Amurrû آموری،[24]↓ باشندگان در چادرها همه ی آن ها

30. باج و ساو بسیارشان [25]↓ را از بهر من؛ (= کورش) به بابل اندر آوردند و بر دو پای من بوسه دادند.

از ... تا (شهر) آشور Aššur و شوش MŬŠ. ERIN = Šusan

31. آگاده Agade، سرزمین اشنونا Ešnunna، (شهر) زمین مه - تورنو Mê - Turnu، دیر Dēr تا (پایان) نواحی سرزمین گوتیان و نیز (همه ی) شهرهای مقدس آن سوی دجله که از دیرباز ویرانه گشته بود،[26]↓ (از نو باز ساختم).

32. (و نیز پیکره ی) خدایانی را که در میانه ی آن شهرها (= جای ها) به جای های نخستین بازگردانیدم و (همه ی آن پیکره ها را) تا به جاودان در جای (نخستین شان) بنشاندم (و) همگی آن مردم را (که پراکنده بودند)، فراهم آوردم و آنان را به جایگاه های خویش بازگردانیم.

33. (و نیز پیکره ی) خدایان سومر و اکد را که نبونئید (بی بیم) از خشم سرور خدایان (= مردوک) با بابل اندر آورده بود، به فرمان مردوک، خدای بزرگ به شادی و خوشی

34. در نیایشگاه هایشان بنشاندم - جای هایی که دل آن ها شاد گردد -
باشد که خدایانی که من به جای های مقدس (نخستین شان) باز گردانیدم،

35. هر روز در برابر خداوند (= مردوک) و نبو زندگی دیریازی از بهر من بخواهند [27]↓ و هماره در پایمردی من سخن ها گویند، با واژه هایی نیک خواهانه باشد که به مردوک، خدای من، گویند که «به کورش، پادشاهی که (با بیم) تو را پرستنده است و کمبوجیه پسرش،

36. بی گمان باش، بهل تا آن زمان باز سازنده باشند ... با روزهایی بی هیچ گسستگی.» همگی مردم بابل پادشاهی را گرامی داشتند و من همه ی (مردم) سرزمین ها را در زیستگاهی آرام بنشانیدم.

37. [ ......................... یک ؟ غا]ز، دو اردک و ده قمری (فربه) بیش از (رسم ِمعمول ِدادن ِ) غازها، اردک ها و قمریان (معین کردم)

38. [...............بل]ند و بر آن ها بیفزودم. در استوار گردانیدن ب[نای ] باروی «ایمگور - انلیل Imgur - Enlil» باروی بزرگ شهر بابل کوشیدم [28]↓ و

39. [................] دیوار کناره ای (ساخته از) آجر  را بر کنار خندق شهر که (یکی از) شاهان پیشین [ ساخته و (بنایش را) به انجام نرسانیده ] بود،

40. [ بدانسان که ] بر پیرامون [ شهر (به تمامی) برنیامده بود ]،[29]↓ آنچه را که هیچ از یک شاهان پیشین (با وجود) افراد به بیگاری گرفته شده ی [ کشورش ] در بابل نساخته بودند،

41. [ ..... از قیر ] و آجر از نو بار دیگر بساختم و [ بنایشا]ن [30]↓ [ را به انجام رسانیدم. ]

42. [ دروازه های بزرگ وسیع مر آن ها را بنهادم ....... و درهایی از چوب سدر ] با پوششی از مفرغ، با آستانه ها و پاشنه [هایی از مس ریخته شده ...... هر آن جایی که دروازه ها]یشان (یافت می شد)،

43. [ استوار گردانیدم .................................................................................. نو]شته ای لوحه ای (در بردارنده ی) نام آشور بانی پال Aššur - bāni - apli شاهی پیش [31]↓ از من [ در میان آن (= بنا) بدید]م.

44. ....................................................................................................

45. ....................................................................................... تا به روز جاودان.

منبع

فرمان کورش بزرگ - به کوشش عبدالمجید ارفعی، فرهنگستان ادب و هنر ایران، شماره ی 9، سال 1366

عدالت در زمان کوروش!

کورش بزرگ  در منشور مشهورش نکاتی دال بر برانداختن برده داری یا برانداختن بهره کشی از انسان ها آورده است. اما این ادعا با کتیبه های دیگر عصر هخامنشی موافقت ندارد. برای مثال به موجب لوحه شماره 252 از سال هشتم پادشاهی کورش در بابل، دختری به نام تابموتو به دلیل اینکه پدرش یک سکه طلا و ده سکه نقره به مؤسسه مالی یا رباخانه اگیبی بدهی داشت، به گرو گرفته شد تا زمانی که پدرش بدهی خود را تسویه کند.
دخترانی که به گرو گرفته می شدند، برای بهره کشی جنسی اجاره داده می شدند تا خسارت تأخیر را جبران کنند.
به موجب الواح هخامنشی کشف شده در بابل دانسته شده که کورش و کمبوجیه با سرمایه ای که از محل غارت لیدی تأمین شده بود، در مؤسسه مالی اگیبی سرمایه گذاری کردند. فعالیت های این مؤسسه از جمله عبارت بود از: اعطای وام با بهره سی تا پنجاه درصد در ماه، خرید و فروش برده و اجاره دادن فاحشه.(1)
کتزیاس ـ مورخ و پزشک رسمی دربار اردشیر دوم هخامنشی ـ آورده است که کورش پس از غلبه بر ماد، اسپیتاماس را کشت و زن او را که آمیتیس نام داشت، تصرف کرد. آمیتیس دختر آستیاگ و خواهر ماندانا و خاله ی کورش بود.(2)
سنگسار زنان در زمان فرمانروایی کورش بزرگ بر بابل امری متداول بود و در مورد زنان زانیه اجرا می شد. در این مورد مردان از مجازات سنگسار معاف بودند، مگر آنکه به حرم و کنیزان شاه نظر داشتند. (3)
اخیراً مطلبی به فراوانی و با عنوان هایی شبیه به «کورش پادشاهی که تنها یک زن داشت» در اینترنت منتشر شده است. اما چنین ادعایی درست نیست. کورش همزمان دست کم دو یا سه زن رسمی داشته است:
«آمیتیس» خواهر ماندانا و خاله خودش که او را پس از اشغال کشور ماد و پس از کشتن شوهرش تصرف کرده بود؛
«کاساندان» دختر فرناسپ که ظاهراً زن اصلی حرمسرا و مادر ولیعهد بود؛
«نییِتیس» دختر آماسیس دوم فرعون مصر که کاساندان نگران توجه زیاد کورش به او بود.
چهارمین زن که کورش خیال تصرف او را در سر داشت، «توموروس/تومیریس» ملکه و شاه ماساژت ها بود که به کورش جواب رد داد. (4)

منابع

1- ترجمه پنجاه لوح حقوقی و اداری از زمان پادشاهی کورش، دانشنامه آشورولوژی و زبان شناسی، جلد سوم، دفتر سوم، لایپزیک، 1897
2-تاریخ کتزیاس (خلاصه فوتیوس)، ترجمه کامیاب خلیلی، تهران، 1380، ص 19.
3-ترجمه پنجاه لوح حقوقی و اداری از زمان پادشاهی کورش، دانشنامه آشورولوژی و زبان شناسی، جلد سوم، دفتر سوم، لایپزیک، 1897 (منبع زیر)؛ و نیز تاریخ تمدن ویل دورانت، جلد یکم، مشرق زمین.
4-ایسرائل، ژرار، کوروش بزرگ ـ بنیادگذار امپراتوری هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران، 1380، صفحه 249 و 250؛ بریان، پی یر، تاریخ امپراتوری هخامنشیان ـ از کورش تا اسکندر)، ترجمه مهدی سمسار، جلد اول، تهران، 1377، صفحه 89 و 90؛ کتزیاس، خلاصه تاریخ کتزیاس، ترجمه و تحشیه کامیاب خلیلی، تهران، 1380، صفحه 19 تا 38

اداب و فرهنگ پارسیان از دیدگاه ویل دورانت

مطلب زیر به نقل از ویل دورانت اورده شده نکات مهم پر رنگ شده است

1-
آنچه مایة شگفتی می شود این است که مردم ماد و پارس، با وجود آن دینی که داشتند، تا چه حد بیرحم
 بودند. بزرگترین شاه ایشان، داریوش اول، در کتیبة بیستون چنین می گوید
فرورتیش دستگیر شد و
او را نزد من آوردند. گوشھا و بینی و زبان او را بریدم و چشمھای او را درآوردم. او را در دربار من
به غل و زنجیر کردند تا ھمة مردم او را ببینند. بعد او را به اکباتان بردم و به دار آویختم… و
اھورمزدا یاری خود را به من عطا کرد. به ارادة اھورمزدا قشون من بر قشونی که از من برگشته بود
پیروز شد و چیترتخم را گرفته نزد من آوردند. من گوشتھا و بینی او را بریدم و چشمھای او را
برکندم. او را در دربار من در غل و زنجیر داشتند، و تمام مردم او را دیدند. بعد به امر من در اربل
 او را مصلوب کردند داستانھایی که پلوتارک، در سرگذشت اردشیر دوم و حوادث اعدامی که به
فرمان وی صورت گرفته، نقل می کند، نمونه ھای خونینی از اخلاق شاھان پارس را در دورة اخیر
نشان میدهد بر کسانی که خیانت میکردند هیچ گونه رحمی نداشتند
شھرھایشان را چپاول می کردند و پسرانشان را اخته می ساختند، و دخترانشان را به اسیری می بردند و
می فروختند. ولی عدالت و حق مقتضی آن نیست کھه در بارة یک ملت، تنھا از اعمال و رفتار شاھان
آن قضاوت شود؛ فضیلت چیزی نیست که مانند اخبار تاریخی روایت شود، و نیکان و پاکان، مانند
ملتھای خوشبخت، تاریخی ندارند. حتی شاھان نیز، در پاره ای از
موارد، از خود اخلاق نیک نشان می دادند، و چنان بود که میان یونانیان پیمانشکن به درستی عھد
معروف بودند. چون پیمانی می بستند به آن استوار می ماندند، و به این می بالیدند که ھرگز وعده ای را
که داده اند خلف نمی کنند. آنچھ از تاریخ پارسیھا با ستایش و تحسین باید ذکر شود این است که بندرت
اتفاق می افتاد که فرد پارسی برای جنگ با پارسیھا بھ مزدوری گرفته شود؛ در صورتی که ھر کس
می توانست یونانیان را برای جنگ با خودشان اجیر کند.
برخلاف آنچه از خواندن تاریخ آمیخته به خون و آھن این قوم به نظر می رسد، باید گفت که اخلاق و
رفتارشان این اندازه سختی وخشونت نداشته است. پارسیھا در سخن گفتن صریح و در دوستی استوار
ومھمان نواز و بخشنده بودند، و بر رعایت آداب معاشرت، تقریباً بھ اندازة مردم چین، مواظبت داشتند.
چون دو نفر، که از حیث رتبه با یکدیگر برابر بودند، به ھم می رسیدند، یکدیگر را می بوسیدند؛ و اگر
کسی به شخصی بلندمرتبه تر از خود برمی خورد، پشت دو تا می کرد و به او احترام می گذاشت. در
مقابل اشخاص کوچکتر گونة خود را برای بوسیدن پیش می آوردند؛ برای مردم متعارفی، تواضع
مختصری کافی بود. چیز خوردن در کنار راه را سخت ناپسند داشتند؛ بینی گرفتن وآب دھن انداختن
درمقابل دیگران را بد می دانستند. تا زمان خشیارشا، درخوردن و نوشیدن سادگی فراوان داشتند، و
جز یک بار در روز خوراک نمی خوردند و جز آب خالص چیز دیگری نمی نوشیدند. پاکیزگی را، پس
از زندگی، بزرگترین نعمت می دانستند، و چنان می پنداشتند کھ کار نیکو چون از دست ناپاک سرزند
چھ انسان، اگر در برانداختن فساد ] میکروب ھا؟[ قیام نکند، فرشتگان در جسم او » ؛ ارزشی ندارد
کسانی را که سبب پراکنده شدن بیماریھای واگیردار می شدند سخت کیفر «. منزل نخواھند کرد
می دادند. در جشنھا، ھمة مردم با لباسھای پاک سفیدی حاضر می شدند. در شریعت او، مانند دو
شریعت برھمایی و موسوی، آداب و رسوم تطھیر و جلوگیری از پلیدی بسیار بود. در کتاب مقدس
زردشت، فصلھای مطولی است کھ ھمھ از قواعد مخصوص پاکی جسم و جان بحث می کند. در آن
کتاب آمده است کھ چیدن ناخن و مو، و نفس کشیدن از دھان، ھمھ، پلیدی است، و ایرانی فرزانھ باید
از آنھا پرھیز کند، مگر اینکھ قبلا آنھا را پاک کرده باشند.
کیفر گناھان جسمانی در شریعت زردشت، مانند شریعت یھودی، بسیار سخت بود. استمنای با دست
را با شلاق زدن مجازات می کردند؛ کیفر لواط و زنا آن بود که زن یا مردی را که مرتکب چنین گناهی
از آنچه باید
 بکشند، زیرا از مار خزنده و گرگ زوزه کش بیشتر مستحق کشتن ھستند » اعمال می شدند
ھم اکنون از نوشتھ ھای ھرودوت نقل می کنیم معلوم می شود کھ، بنابر معھود، میان گفتار و کردار
پارسیان ربودن زنان را، بھ وسیلة زور و قدرت، کار » : تفاوت بوده است؛ گفتة ھرودوت چنین است
ناپاکان و بدان می دانند؛ ولی در فکر انتقام برآمدن، پس از ربوده شدن زنی، کار احمقان است؛ و آنان
را از یاد بردن کار فرزانگان؛ چھ واضح است کھ اگر خود زنان بھ این کار مایل نباشند، ھرگز کسی نمیتواند انان را به رباید و در جای دیگر میگوید پارسیان برده داری را از یونانیان اموخته اند..اگرچه نمیشود به انچه این خبرنگار عجیب اورده اعتماد کرد از سرزنشهای سختی که اوستا درباره عمل لواط میکند تا حدودی حرفهای هرودت را تایید میکند اوستا چندجا تایید میکند که این گناه قابل امرزش نیست و هیچ چیز ان را پاک نمی کند شریعت زردشت چنان نبود که بی شوھر ماندن دوشیزگان وزن نگرفتن پسران عزب را تشویق
کند، ولی تعدد زوجات و اختیار کردن ھمخوابگان و کنیزکان مجاز شمرده می شد؛ و این از آن جھت
بود کھ در یک اجتماع، که اساس آن بر سپاھیگری و نیروی نظامی قرار دارد، احتیاج به آن ھست که
مردی که زن
دارد بر آن که چنین نیست فضیلت دارد،
  اوستا در این باره می گوید. مردی که خانواده ای را سرپرستی می کند بر آن که خانواده
ندارد فضیلت دارد، و مردی که پسران فراوان دارد بر آن که چنین نیست فضیلت دارد، و ثروتمند
 برتر از مردی است که ثروت ندارد
اینھا ھمه مقیاسھایی است که مقام اجتماعی متعارف میان ملتھای مختلف را تعیین می کند. خانواده در نظر آنان مقدسترین سازمان اجتماع به شمار می رفت.
زردشت از اھورا پرسیده بود که: ای مقدس دادار گیتی جسمانی، آیا دوم خوشترین جای زمین
کجاست؟ پس اھورمزدا گفت: … ھر آینه جایی که مرد مقدس خانه ای بسازد که دارای آتش و گاو و
گوسفند و زن و فرزند و اھل بسیار باشد. پس از آن، گاو و گوسفند بسیار و آرد بسیار علف بسیار و
حیوان، «. سگ بسیار و زنان بسیار و بچهھای بسیار و آتش بسیار و اسباب زندگی خوب بسیار باشد
و مخصوصاً سگ، جزء لایت جزای خانواده به شمار می رفت؛ ھمان گونه که در قسمت آخر ده فرمان
موسی نیز چنین بود. اگر جانوری آبستن بود و جایی نداشت، بر نزدیکترین خانه واجب بود که از آن
پرستاری کند. اگر کسی خوراک فاسد یا بسیار داغ به سگی می خورانید، به او کیفر سخت می دادند؛
با ھزار و چھارصد تازیانه « ماده سگی را، که سه سگ با او نزدیکی کرده بود، می زد » ھر کس
مجازات می شد. گاو نر را، به واسطة قوة بارور کردن فراوانی که داشت، احترام می کردند، و برای ماده گاوها دعاها و قربانیهای خاص داشتند
چون فرزندان به سن رشد می رسیدند، پدرانشان اسباب کار زناشویی ایشان را فراھم می ساختند. دامنة انتخاب ھمسر وسیع بود، زیرا چنانکه روایت شده ازدواج میان خواھر و برادر، پدر و دختر، و مادر و پسر معمول بوده است. کنیزک و ھمخوابه گرفتن عنوان تجملی داشت که تنھا مخصوص ثروتمندان بود. اعیان و اشراف، چون برای جنگ به راه می افتادند، پیوسته دسته ای از این ھمخوابگان با خود ھمراه می بردند. شمارة کنیزکان حرم شاھی را، در دوره ھای متأخر شاھنشاھی، میان 329 و 360 گفته اند، چه در آن زمان عادت بر این جاری شده بود که، جز در مورد زنان بسیار زیبا، ھیچ زنی از زنان حرم دوبار ھمخوابة شاھنشاه نمی شد. در زمان زردشت پیغمبر، زنان، ھمان گونه که عادت پیشینیان بود، منزلتی عالی داشتند: با کمال آزادی، و با روی گشاده، در میان مردم آمد و شد می کردند؛ صاحب ملک و زمین می شدند و در آن تصرفات مالکانه داشتند و می توانستند، مانند اغلب زنان روزگار حاضر، بھ نام شوھر، یا بھ وکالت از طرف وی، بھ کارھای مربوط بھ او رسیدگی کنند. پس از داریوش، مقام زن، مخصوصاً در میان طبقة ثروتمندان، تنزل پیدا کرد. زنان فقیر، چون برای کار کردن ناچار از آمد و شد در میان مردم بودند، آزادی خود را حفظ کردند، ولی، در مورد زنان دیگر، گوشھ نشینی زمان حیض، که برایشان ; واجب بود، رفته رفته ادامه پیدا کرد و سراسر زندگی اجتماعی ایشان را فرا گرفت، و این 9 در میان مسلمانان به شمار می رود. زنان طبقات بالای اجتماع جرئت « پرده پوشی » امر، خود، مبنای آن نداشتند که، جز درتخت روان روپوشدار، از خانه بیرون بیایند؛ ھرگز به آنان اجازه داده نمی شد که آشکارا بامردان آمیزش کنند؛ زنان شوھردار حق نداشتند ھیچ مردی را، ولو پدر یا برادرشان باشد ببینند. در نقشھایی که از ایران باستان برجای مانده، ھیچ صورت زن دیده نمی شود و نامی از ایشان
به نظر نمی رسد. کنیزکان آزادی بیشتری داشتند، چه لازم بود از مھمانان خواجة خود پذیرایی کنند.
زنان حرم شاھی، حتی در دوره ھای اخیر نیز، در دربار تسلط فراوان داشتند و، در کنگاش کردن، با
خواجه سرایان، و در طرحریزی وسایل شکنجه، با شاھان رقابت می کردند.
فرزند داشتن نیز، مانند ازدواج، از موجبات بزرگی و آبرومندی بود. پسران برای پدران خود سود
اقتصادی داشتند و در جنگھا به کار شاھنشاه می خوردند؛ ولی دختران طرف توجه نبودند، چه به
خانه ای، جز خانوادة خود، می رفتند و کسانی، جز پدرانشان، از ایشان بھره مند می شدند. از گفته ھای
 ایرانیان قدیم در این باره یکی این است که
 پدران از خدا مسئلت نمی کنند که دختری به ایشان روزی
 کند، و فرشتگاه دختران را از نعمتھایی که خدا به آدمی بخشیده به شمار نمی آورند
شاھنشاھی ھر سال برای پدرانی که پسران متعدد داشتند ھدایایی می فرستاد- تو گویی بھای خون آن فرزندان را از
پیش می پرداخت. زنان شوھردار یا دوشیزگانی را کھ از راه زنا باردار می شدند و در صدد سقط جنین
بر نمی آمدند، ممکن بود ببخشند؛ چه بچه انداختن در نظر ایشان بدترین گناه بود و مجازات اعدام
وسایل جلوگیری از باردار شدن ذکر ،« بندھشن » داشت. در یکی از تفسیرھای زردشتی قدیم، به نام
شده، ولی مردم را از توسل به آنھا برحذر داشته است؛ از جملھ مطالبی که در آن کتاب آمده یکی این
دربارة امر توالد و تناسل در کتاب مقدس چنین آمده است کھ چون زن از حیض پاک شود، تا » : است
«. ده شبانروز آمادة آن است که، چون با مردی نزدیکی کند، باردار شود
فرزندان تا سن پنج سالگی به اختیار مادر، و از پنج تا ھفت سالگی تحت سرپرستی پدر بودند، و در
این سن به مدرسھ داخل می شدند. تعلیم و تربیت غالباً منحصر بھ فرزندان اعیان و ثروتمندان بود. و
این کار معمولا بھ وسیلة کاھنان صورت می گرفت. یکی از اصول رایج آن بود کھ محل مدرسھ نزدیک
بازار نباشد، تا دروغ و دشنام و تزویری کھ در آنجا رایج است مایه تباھی حال کودکان نشود. کتابھای
و شرح ھای آن بود؛ مواد درسی شامل مسائل دینی و طب و حقوق می شد؛ درس را « اوستا » ، درسی
از راه سپردن به حافظه فرا می گرفتند، و بندھای طویل را از بر می کردند و مکرر می خواندند. پسران
طبقات پایین تر دردسر درس خواندن نداشتن تنها سه چیز را می اموختند : اسب سواری، تیراندازی، و راستگویی. تعلیمات عالی تا سن بیست یا بیست و چھار
سالگی ادامه می یافت، و به بعضی از فرزندان اشراف تعلیمات مخصوصی می دادند کھ برای
فرمانداری استانھا و تصدی مشاغل دولتی مھیا شوند؛ ولی آنچھ برای ھمه مشترک بود فرا گرفتن فنون
جنگ بود. زندگی دانشجویان در مدارس عالی بسیار دشوار بود، شاگردان صبح زود بیدار می شدند،
مسافت زیادی را می دویدند، بر اسبان سرکش سوار می شدند و بسرعت می تاختنند؛ دیگر از کارھای
این مدارس شناوری، شکار جانوران، دنبال کردن دزدان، کشاورزی و درختکاری، و طی کردن
مسافتھای درازی در گرمای شدید تابستان یا سرمای جانگزای زمستان بود؛ آنان را چنان پرورش
می دادند که بتوانند تغییرات و سختیھای اقلیم را نیکو تحمل کنند و با خوراک خشن ساده بسازند و،
بی آنکه سلاح و لباسشان تر شود، از رودخانه ھا بگذرند. این گونه تعلیمات بوده است که، در لحظاتی
که فردریش نیچه می توانست تنوع و درخشندگی فرھنگ و تمدن یونان قدیم را فراموش کند، اسباب سرور خاطر او را فراهم می اورد
علم پارسیان از دیدگاه ویل دورانت
چنان به نظر می رسد کھ پارسیان، جز ھنر زندگی، ھیچ ھنری بھ فرزندان خود نمی آموختھ اند. ادبیات
در نظر ایشان ھمچون تجملی بود که  به آن کمتر نیازمند بودند، و علوم را ھمچون کالاھایی می دانستند
که وارد کردن آنھا از بابل امکان پذیر بود؛ گرچه تمایلی به شعر و افسانه ھای خیالی داشتند، این کار
را بر عھدة مزدوران و طبقات پست اجتماع می گذاشتند، و لذت سخن گفتن و نکته پردازی و لطیفه گویی
در گفت و شنید را برتر از لذت خاموشی و تنھایی و مطالعه و خواندن کتاب می شمردند. شعر را، بیش
از آنکه از روی نوشته بخوانند، از راه آوازخوانی می شنیدند؛ با مردن خنیاگران، شعر نیز از میان
رفت.
پزشکی در ابتدا وظیفة کاھنان بود؛ آنان چنین می پنداشتند کھ شیطان 999،99 بیماری آفریده، و ھر
یک از آنھا را باید بھ وسیلة مخلوطی از سحر و جادو و مراعات قواعد بھداشت درمان کنند. در
معالجة بیماران، توجه به ادعیه و اوراد بیش از توجه به دارو بود، به این اعتبار که تعویذ و ورد، اگر
سود نداشته باشد، بیزیان است و مریض را نمی کشد، و دربارة داروھا نمی توان چنین گفت. باوجود
این، در آن ھنگام کھ ثروت پارس زیاد شد، فن پزشکی غیر دینی رواج پیدا کرد؛ چنان بود که، در
زمان اردشیر دوم، سازمان منظمی برای پزشکان و جراحان پیدا شد؛ مزد آنان را قانون، مطابق مقام
اجتماعی بیماران، تعیین کرد - این کاری بود کھ قانون حموربی نیز پیش از آن کرده بود. علمای دینی را می بایستی برایگان معالجه کنند؛ درست
ھمان گونه که در میان ما معمول است، پزشکان تازه کار حرفة خود را با معالجة کافران و بیگانگان
آغاز می کردند، چه ھر پزشکی، در آغاز کار خود، ناچار بود یک یا دو سال بر روی مھاجران و
 فقیران آزمایش کند. این، خود، فرمان  پروردگار نور بود..
ای مقدس دادار گیتی جسمانی، اینان کھ مزداپرستند برای آموختن پزشکی می روند. آیا نخست در
مزداپرستان آزمایش کنند یا در دؤپرستان؟ پس اھورمزدا گفت: پیش از مزداپرستان در دؤپرستان
آزمایش کنند. نخست یک دؤپرست را جراحی کند؛ اگر او بمیرد، دؤپرست دوم را جراحی کند؛ اگر او
ھم بمیرد، دؤپرست سوم را جراحی کند؛ اگر او ھم بمیرد، آن کھ]می خواھد پزشک بشود[ ابدالآباد
ناقابل ] کار پزشکی[ است. پس از آنکھ ]ناقابل کار پزشکی شد[ نباید بھ مزداپرست دوا بدھد، نباید
مزداپرست را جراحی کند، و نباید مزداپرست را در جراحی زخم کند؛ پس اگر بھ مزداپرست دوا
دھد، و اگر مزداپست را جراحی کند؛ و اگر مزداپرست را جراحی کرده، زخم کند، مجازاتش ]ھمان
مجازات [ کسی است کھ عمداً بھ کسی زخم وارد آورد. کسی کھ ]می خواھد پزشک بشود[ یک دؤپرست
را جراحی کند، و او ] مریض[ خوب شود، و او دؤپرست دوم را جراحی کند، و او ] مریض[ خوب
شود، و او دؤپرست سوم را جراحی کند، و او ] مریض[ خوب شود، پس آزموده است تا ابدالآباد. پس
از ]پزشک شدن[ بھ خواھش خود می تواند به مزداپرست دوا دھد، و به خواھش می تواند مزداپرست را
جراحی کند.
چو پارسیان تمام ھمت خود رامتوجه برپا ساختن کاخ شاھنشاھی خویش کرده بودند، دیگر وقت و
نیروی ایشان برای کاری، جز جنگ و کشتار، کفایت نمی کرد. به ھمین جھت، در مورد ھنر، مانند
ا رومیان، قسمت عمدة توجه آنھا به چیزی بود که از خارج ایران زمین وارد می شد زیباپسندی داشتند، ولی ساختن چیزھای زیبا را برعھدة ھنرمندان بیگانه، یا بیگانگان ھنرمندی که در
داخل خاک ایشان بھ سر می بردند، می گذاشتند، و پولی را که برای مزد دادن به این ھنرمندان لازم بود
از کشورھای تابع خود فراھم می کردند. خانھ ھای زیبا و باغھای خرم و عالی داشتند، کھ گاھی بھ
صورت شکارگاه و محل نگاھداری مجموعھ ھای گوناگون جانوران در می آمد؛ در خانھ ھای خود اثاثة
گرانبھا جمع آوری می کردند؛ از قبیل میزھایی کھ روپوش طلا و نقره داشت، یا با این دو فلز گرانبھا
منبت کاری شده بود؛ و تختھایی کھ روپوشھای عالی آنھا را از کشورھای دیگر وارد می کردند؛ و
فرشھای نرمی که ھمه گونه رنگھای زمین و آسمان بر آنھا دیده می شد و کف اطاقھای خود را با آن
مفروش می کردند.
در جامھای زرین شراب می نوشیدند، و میزھا و طاقچه ھای اطاق را با گلدانھای ساخت بیگانگان
می آراستند؛ آواز خواندن و رقصیدن را دوست داشتند و از نواختن چنگ و نی
و طبل و دف لذت می بردند. گوھرھای گرانبھا در نزد ایشان فراوان بود و با آنھا از تاج و گوشواره
گرفته تا دستبند و کفشھای مرصع می ساختند؛ مردان نیز به زیورآلات علاقه مند بودند و گوش و گردن
و بازوھای خود را با آنھا می آراستند. مروارید و یاقوت و زمرد و لاجورد را از خارج وارد
می کردند، ولی فیروزه را از کانھای پارس به دست می آوردند؛ از ھمین سنگ گرانبھا بود کھ
ثروتمندان مھرھای خود را تھیه می کردند. سنگھای گرانبھا را به صورتھای عجیب و غریب
می تراشیدند و، بھ گمان خود، آنھا را به صورت دیوان و شیاطین معروف درمی آوردند. شاه بر تخت زرینی می نشست که اسمانه طلایی بر بالای ان بود و پایه های زرینی داشت

2-
مردم عادی معمولا بیسواد، و به این بیسوادی خرسند بود و تمام کوشش خود را در کار کشت زمین
کشاورزی را ستوده و آن را مھمترین و والاترین کار « اوستا » مصروف می داشت. کتاب مقدس
بشری دانسته است، که خدای بزرگ اھورمزدا از آن بیش از کارھای دیگر خشنود می شود. قسمتی از
اراضی ملک مردم بود، و خود به کشاورزی در آن می پرداختند؛ گاھی این خرده مالکان جمعیتھای
تعاونی کشاورزی متشکل از چند خانوار تشکیل می دادند و به صورت دستھ جمعی به کاشتن زمینھای
وسیع می پرداختند؛ قسمت دیگر از اراضی متعلق بھ اشراف و زمینداران بزرگ بود، کھ دھقانان، در
برابر قستی از درآمد زمین، بھ کشت و زرع در آنھا مشغول بودند؛ قسمتی را نیز بندگان بیگانه (کھ
ھرگز درمیان آنان ایرانی وجود نداشت) کشاورزی می کردند. برای شخم کردن زمین، گاو آھن چوبی
به کار می بردند، که به آن نوک آھنی بستھ بودند و با گاو کشیده می شد. آب را از نقاط کوھستانی به
وسیلة قنات به زمینھای خود می آوردند. محصول عمدة کشاورزی، کھ مھمترین مادة غذایی نیز
محسوب می شد، گندم و جو بود، ولی مردم گوشت فراوان نیز می خوردند و شراب زیاد می نوشیدند.
کوروش به سربازان خود شراب می داد. مباحثة جدی درامور سیاسی آنگاه در مجامع پارسیھا صورت
می گرفت که اھل مجلس مست باشند، چیزی که بود، بامداد روز بعد، در نقشه ھای طرح شده تجدید
نظر می کردند. یکی از نوشابه ھای ایرانیان قدیم مشروبی بود به نام ھومه که آن را به عنوان قربانی
طرف توجھ به خدایان تقدیم می کردند، و چنان گمان داشتند که ھر کس از آن بنوشد، به جای روشن
شدن آتش خشم و انگیختگی، تقوا و عدالت در او بیدار می شود.
صناعت در پارس رواج و رونقی نداشت؛ پارسیھا به آن خشنود بودند که اقوام خاور نزدیک به
حرفه ھا و صناعات دستی بپردازند و ساخته ھای دست خودرا، ھمراه باج و خراج، برای ایشان بقرستند دریانوردی در میان پارسیان بھ آن درجھ کھ حمل و نقل خشکی بھ دست آن مردم ترقی پیدا کرده بود
نرسید. پارسیان ناوگان مخصوص به خود نداشتند، بلکھ ناوگان فنیقی را یا بھ اجاره می گرفتند یا، با
مصادره کردن، از آن در منظورھای جنگی خویش استفاده می کردند. داریوش اول ترعة بزرگی میان
دریای سرخ و رود نیل حفر کرد تا از این راه، به وسیلة رود نیل، خلیج فارس را با دریای مدیترانه
اتصال دھد، ولی اھمال جانشینان وی سبب شد کھ این کار عظیم دستخوش ریگھای روان شود و راه
ارتباط قطع گردد. خشیارشا به قسمتی از نیروھای دریایی خود فرمان داد که برگرد افریقا گردش
و دور زدن قسمتی از افریقا، « ستونھای ھرکول » کنند، ولی این ناوگان، پس از عبور از برابر
ب ینتیجه بازگشتند. کارھای بازرگانی بیشتر در دست مردم غیرپارسی مانند بابلیان و فنیقیان و یھودیان
بود، چه پارسیھا بازرگانی را کار پستی می شمردند و بازار را کانون دروغ و فریب می دانستند.
طبقات ثروتمند به این می بالیدند که می توانند بیشتر نیازمندیھای خود را، از مزرعھ یا دکان، خود
مستقیماً به خانه بیاورند، بی آنکھ انگشتان خود را به پلیدی خرید و فروش آلوده کنند. در ابتدای کار،
مزد و وام و سود سرمایه را با کالا می پرداختند، و بیشتر چھارپایان و دانه بار به این منظور به کار
را با سیم و زر ضرب « دریک » می رفت؛ بعدھا از لیدیا سکه ھای پول به پارس آمد، و داریوش سکة
3 به 1 بود؛ این، ، کرد و نقش خود را بر آن گذاشت؛ نسبت دریک طلا به دریک نقره مثل نسبت 5
خود، آغاز پیدا شدن نسبتی است که ھم اکنون میان واحد نقره و واحد طلا، در سکھ ھای زمان حاضر،وجود دارد
ارتش پایة اساسی قدرت شاه و حکومت شاھنشاھی به شمار می رفت، چه دستگاه شاھنشاھی تا زمانی
سرپا می ماند که قدرت آدمکشی خود را محفوظ نگاه دارد. تمام کسانی که مزاج سالم داشتند، و سنشان
میان پانزده و پنجاه سال بود، ناچار بودند در ھنگام جنگ به خدمت سربازی در آیند. یک بار چنان
اتفاق افتاد کھ پدر سه فرزند درخواست کرد که یکی از آنان را از خدمت سربازی معاف دارند، و شاه
در مقابل این درخواست فرمان داد تا ھر سه پسر او را کشتند؛ پدر دیگری چھار پسر خود را به میدان
جنگ فرستاد و از خشایارشا تقاضا کرد که پسر پنجم او را برای رسیدگی به کارھای کشاورزی نزد
او بازگذارند؛ شاه فرمان داد تا آن پسر را دو پاره کردند، و ھر پاره را در یک طرف راھی که قشون
از آن می گذشت آویختند. سپاھیان، در میان بانگ موزیک نظامی و فریاد تحسین مردمی که سنشان
خدمت سربازی گذشتھ بود، به میدان جنگ رھسپار می شدند.

منابع
1-ویل دورانت.تاریخ تمدن جلد یک صفحه 414-419
2-ویل دورانت.تاریخ تمدن جلد یک صفحه 401-405

شرح کامل نبرد کوروش و ماساژت ها به روایت هرودت

هرودت روایت نبرد کوروش و ماساژت ها این طور بیان کرده است ...پس از اینکه این ملت (بابلی ها)تحت حکومت کوروش درامد شاه خواست ماساژت ها را مطیع کند مردم مزبور پرجمعیت و سلحشورند مساکن انها در طرف شرقی ماورا اراکس در مقابل ایس دن هاست بعضی این مردم را سکایی می دانند گویند که اراکس از رود ایستر یا دانوب بزرگتر است برخى آنرا کوچکتر میدانند. در آراکس، چنانکه گویند، جزایرى است زیاد. قوت اهالى آن از
ریشه درختان است و در زمستان از میوه بعض آنها، توضیح آنکه در تابستان این میوهها را جمع
کرده آذوقه زمستان تهیه مىکنند.
گویند، که اهالى درختان دیگرى نیز یافتهاند، که میوه آنها را جمع کرده در آتش میاندازند و از
بوى آن مست میشوند، چنانکه یونانیها از شراب مست میگردند.
هرقدر بیشتر از میوه مذکور در آتش اندازند بیشتر این اثر را میبخشد رود اراکس از زمین ماتیانیان جاری است رود گیندس هم
 در اینجا مردمانى هستند، که قوتشان ماهى خام و لباسشان از پوست شیر ماهى است.
که کوروش آب آنرا به 360 نهر انداخت و چهل مصب دارد از همین جا جریان میابد  در اینجا مردمانى هستند، که قوتشان ماهى خام و لباسشان از پوست شیر ماهى است.
یکى از شعب آراکس در جلگه ها جارى است و بدریاى کسپین .مقصود دریاى خزر است میریزد  این دریای جدایی است هیچ کدام از دریاها اتصال نمىیابد، چه دریائى، که یونانیها در آن کشتىرانى میکنند و دریائى، که ماوراء ستونهاى هرکول است  و دریای اریتره فی الواقع یک دریا هستند امام دریای کاسپین دریای دیگری هست  طول آن را کشتىهاى پاروئى در  پانزده روز مىپیمایند و عریضترین جاى آن را همان
کشتی ها در هشت روز. از طرف غرب، این دریا تا کوههاى قفقاز، که بزرگتر و بلندترین کوهها امتداد مى یابد. در کوههاى قفقاز مردمان زیاد سکنى دارند و قوت آنها از درختهاى
جنگلى است. گویند بعض درختان برگهاى عجیب دارد. این برگها را سائیده و با آب مخلوط
کرده با آن بر لباسهاى خود نقوشى مىکشند. این نقشها زایل نمىشود، مگر آنکه خود پشم، که
لباس را از آن بافتهاند، مندرس شده از میان برود. مردان این مردمان با زنانشان مانند حیوانات
آشکارا نزدیکى میکنند.ز طرف مشرق دریاى کسپین جلگه هائى بدان واقع است و قسمت
بزرگ این جلگه ها مساکن مردمى است، که کوروش قصد آنها را کرد و به ماساژت معروفند جهات
قشون کشى کوروش متعدد بود.
اولا او از حیث نژاد خود را وجودى برتر از بشر میدانست و دیگر، قصد هر ملتى را، که کرده  بود،
کسى نتوانسته بود، از عهده او برآید. ملکه ماساژتها در آن زمان بیوه پادشاه سابق آنها بود به او ملکه تومیریس می نامیدند  وروش خواست او را ازدواج کند، ولى ملکه فهمید، که کوروش طالب خود او نیست، بلکه
خواهان مملکت او است و جواب رد داد. پس از آن کوروش با قشون خود تا رود آراکس براند.
بعد پلى روى رود مزبور ساخت و بر کشتىها برجهائى گذارد، که پر از مردان جنگى بود. وقتى
که کوروش مشغول این کارها بود تومیریس سفیری نزد او فرستاد تا این پیغام برساند ...پیام بدین شرح بود ..شاه مادیها، رها کن کارهائى، که
میکنى، چه تو نمیدانى نتیجه این کارها چه خواهد بود. اکتفا کن به آن چه دارى و بگذار ما هم در
مملکت خود سلطنت کنیم، ولى، اگر نخواهى این نصایح مرا بپذیرى و راحت نشینى یعنى
خواهى، که دست و پنجه با ماساژتها نرم کنی، بفرما و بیهوده براى اتّصال دو ساحل رود رنج
مبر. ما بمسافت سه روز راه از ساحل دور میشویم و تو میتوانى بطرف مملکت ما بگذرى. اگر
یعنى بمسافت ) « ترجیح دادى، که ما بمملکت تو عبور کنیم، همان کار کن، که ما تکلیف مىکنیم
سه روز راه از ساحل دور شود). پس از رسیدن این پیغام کوروش مجلس مشورتى از بزرگان
پارس بیاراست و پرسید، چه باید کرد. همه متفقا گفتند، که بهتر است ما دور شویم و ملکه
ماساژتها با لشکرش باین طرف بگذرد کرزوس، پادشاه سابق لیدیه، که جزو ملتزمین کوروش بود، این رأى را نپسندید و فکر خود را چنین بیان کرد..
شاها، چون خدا مرا مطیع تو کرده، از ابتداء من بتو وعده داده ام، که هرگونه بلیه
را از خانواده تو دور کنم. بدبختىهائى، که نصیب من شد، براى من درس عبرت است. اگر تو
خود را جاویدان میدانى و در باب قشون خود نیز چنین عقیده دارى، در این صورت بهتر است،
که من چیزى نگویم، ولى اگر قائلى، باینکه تو بشرى و سپاهیان تو نیز بشرند، قبل از هر چیز بدان،
که کارهاى انسان مانند چرخ است و چرخ اجازه نمیدهد، که انسان الى الابد سعادتمند باشد. پس
از این مقدمه راجع باین مسئله، که موضوع شور است، عقیده من برخلاف عقیده پارسىها است.
اگر ما اجازه دهیم، که ماساژتها بطرف ما بگذرند، این خطر براى تو حاصل است: در صورت
شکست، تمام مملکت را از دست خواهى داد، چه، اگر فاتح شدند، دیگر برنگردند و بسایر
قسمتهاى مملکت تو دست اندازند، اما در صورت فتح، تو چندان بر آنها برترى نخواهى داشت،
که از رود عبور کرده دشمن را در همه جا تعقیب کنى، ولى خواهى خواست، که چنان کنى زیرا بر خود هموار نخواهی کرد که بگویند کورش و پسرش کمبوجیه از زنی شکست خورده دست از مملکت او بازداشت نابراین من عقیده دارم، که از
رود بگذریم و، بقدریکه ماساژتها عقب مىنشینند، پیش رویم، بعد سعى کنیم، که آنها را
شکست دهیم. بقدرى که من میدانم، ماساژتها لذایذ زندگانى پارسىها را نچشیدهاند و از
تعیشات آنها اطلاعى ندارند. بنابراین عقیده دارم، که بفرمائى حشم را سر ببرند و شرابهاى خوب
تهیه کنند. پس از آن از سپاهیان آنهائى را، که بکار جنگ نیایند، در اردو گذاشته با قشون کارى
بطرف ساحل رود برگردى من تصور میکنم، که ماساژتها، همینکه به اردو رسیدند و آن همه
مأکولات و مشروبات خوب یافتند، جنگ را فراموش کرده بخوردن و آشامیدن بپردازند و ما در
 این صورت میتوانیم کارهاى بزرگ انجام دهیم کوروش رای کرزوس را پذیرفت به ملکه ماساژتها پیغام داد، که او عقب بنشیند، چه کوروش
میخواهد به مملکت او بگذرد. پس از آن کوروش کرزوس را به کمبوجیه پسر خود، که در صورت
کشتهشدن کوروش مىبایست جانشین شاه شود، سپرده تاکید کرد، که او را همیشه محترم بدارد.
پس از این توصیه، کمبوجیه و کرزوس را به پارس فرستاد و خود با لشکرش بآن طرف آراکس
بگذشت. در ماوراء سیحون کوروش شب در خواب دید، که پسر ارشد هیستاسپ در دو شانه هاش پرهائى دارد، که با یکى آسیا را پوشیده و با دیگرى اروپا را.
هیستاسپ پسر ارسام هخامنشى بود و پسر او را داریوش مىنامیدند. داریوش، چون به سن بیست
سالگى نرسیده بود و بکار جنگ نمیآمد، در پارس مانده بود. کوروش بیدار شد و پس از تفکر،
چون خواب را با معنی دید، هیستاسپ را در خلوت طلبیده بدو گفت: هیستاسپ، پسر تو بر ضد
من کنکاشى دارد، من ثابت میکنم، که این اطلاع من صحیح است.
خدا میخواهد مرا حفظ کند، این است، که مرا آگاه میدارد. من امشب در خواب دیدم، که پسر تو
دو پر دارد، با یکى بآسیا و با دیگرى باروپا سایه افکنده. این خواب معنائى ندارد، جز اینکه پسرتو بر ضد من است سعى کن، که پسرت را، پس از اینکه من از فتح این مملکت
فارغ شده بخانه مراجعت کردم، بمحاکمه جلب کنى. کوروش چنین گفت، زیرا پنداشت، که
داریوش بر ضد او است، ولى مقصود خدا از خواب مزبور این بود، که کوروش در این مملکت
خواهد مرد و سلطنت او نصیب داریوش خواهد گردید هیستاسپ در جواب کوروش گفت شاها، زاده مباد آن پارسى، که بر ضد تو باشد و، اگر
چنین شخصى زاده، بهتر است که بىدرنگ بمیرد. سوء قصد بر ضد کسى، که پارس را از اطاعت
دیگران رهانیده و آقاى تمام ملل کرده؟ اگر تعبیر خواب تو این است، که پسر جوان من میخواهد
 بر تو قیام کند، من او را باختیار تو میگذارم، تا آنچه خواهى با او بکنى
چنین گفت هیستاسپ و بعد، از آراکس عبور کرده بطرف پارس رفت، تا پسر خود را براى ترضیه
خاطر کوروش توقیف کند. در این احوال کوروش از رود آراکس بمسافت هشت روز پیش رفت
و موافق عقیده کرزوس رفتار کرده با قشون کارآمد خود بطرف آراکس عقب نشست و سپاهیان
بىکاره را در محل بگذاشت. پس از آن ثلث قشون ماساژتها باردوى پارسىها حمله برده با
سپاهیان جنگى جنگیدند و اینها مقاومت کرده کشته شدند. بعد همینکه ماساژتها ماکولات و
مشروبات را دیدند، چنانکه عادت آنها بود، پس از فتح بسور پرداخته زیاد خوردند و آشامیدند.
در این حال خواب بر آنها مستولى شد و پارسىها، که عقب نشسته و مراقب احوال بودند، همینکه
ماساژتها را در خواب دیدند، بر آنها تاختند بر آنها تاختند و عدهاى را کشته اکثر ماساژتها را با رئیس آنها، که پسر ملکه بود و سپارگاپی سس نام داشت اسیر کردند وقتی ملکه از انچه به سر لشکر او اومده بود اگاه شد سفیری نزد کوروش با این پیغام فرستاد ...اى کوروش، که از خونخوارى
سیر نمىشوى، بر خود مبال، که بواسطه ثمر انگور مزورانه پسر مرا اسیر کرده اى، مغرور مشو، که
بدین وسیله بر او دست یافتهاى، چه اینکار در دشت نبرد و از راه مردانگى نبوده.
حالا پند مرا گوش کن، زیرا صلاح تو را میگویم، پسر مرا پس ده و از مملکت ما بیرون رو،
بى اینکه مجازات بینى. اگر چنین نکنى، در ازاى جسارتى؛ که نسبت بثلث قشون من کرده اى،قسم
میخورم به آفتاب، خداوند ماساژتها، که تو را از
.خونخوارى سیر کنم، اگرچه تو سیر نمیشوى ...کوروش به این پیغام ملکه توجهی نکرد پسر ملکه چون از مستی به خود اومد و بر انچه واقع شده بود اگاهی یافت از کوروش تمنا کرد اور ا از غل و زنجیر رها سازند و همین که ازاد شد فورا خود را کشت چنین بود مرگ سپارگاپی سس..تومیریس چون کوروش نصیحتش را نپذیرفته بود او تمام قوای خود را جمع کرد و به کوروش حمله کرد گمان میکنم این نبرد سخت ترین نبردی بود که بین بربرها رویداده بود چنانکه شنیده ام شرح جنگ بدین شرح بوده است ..در ابتداء طرفین از دور بیکدیگر تیر انداختند، بعد،
وقتى که تیرهاى طرفین تمام شد، از نزدیک با نیزه و شمشیر جنگ کردند. هر دو طرف
مدید پا فشردند و کسى رو بفرار نگذاشت، بالاخره ماساژتها فاتح شدند، چه قسمت بزرگ
لشکر پارس در دشت نبرد معدوم و کوروش هم کشته شد مدت سلطنت کوروش بیست هشت سال بود تومىریس امر کرد، خیکى را پر از خون آدم کردند، بعد نعش کوروش را یافته سر او را در
خیک انداخت و استهزاء کرده چنین گفت
راه تزویر مصیبتى براى من تهیه کردى و پسر مرا از من گرفتى. چنانکه بتو گفته بودم، حالا تو را از خونخواری سیر میکنم ...راجع به فوت کوروش حکایات زیاد است روایتی که من ذکر کردم به حقیقت نزدیکتر بود .
منبع: هرودت.کتاب یک.بند 210-214